فرهنگ
بلوغ روانی در نوجوانان
سالهاست که نوجوانی دورانی دشوارتر از دوران کودکی محسوب می شود. البته مفهوم نوجوانی تا اواخر قرن نوزدهم به عنوان مرحله ای که با پیچیدگی روانی توام و قابل مطالعه علمی است قلمداد نمی شد
قبل از هر چیز دوران تغییرات سریع جسمانی، جنسی، روانی، شناختی و اجتماعی است. تغییرات جسمانی بلوغ، از جمله بلوغ جنسی و جهش نموی نوجوانی از طریق افزایش کارکرد هورمونهای فعالی که به کمک غده هیپوفیز مترشح می شود آغاز می شود. این هورمونها سایر غدد مترشحه داخلی را تحریک می کند و این غدد هورمونهای مربوط به رشد و جنسیت را که شامل آندروژن، استروژن و پروژسترون است تولید می کند. سن شروع و دوران جهش نموی نوجوانی در قد و وزن در میان کودکان بهنجار فرق می کند. سن متوسط شروع این دوران در دختران یازده سالگی و در پسران 13 سالگی است، میزان رشد یک سال بعد از این به اوج خود می رسد.
سن شروع بلوغ جنسی نیز در نوجوانان متفاوت است. در پسری که درحد متوسط است، بلوغ جنسی با افزایش میزان رشد بیضه ها و کیسه بیضه و ظاهر شدن موهای زهاری و به دنبال آن بزرگ شدن آلت جنسی مردانه، رشد موهای بدن و صورت، بم شدن صدا، تولید اسپرم و احتلام شبانه و نیز مردانه تر شدن ساخت بدن آغاز می شود. در دخترها شروع رشد پستان معمولا اولین علامت قابل مشاهده بلوغ جنسی است. موهای زهاری ظاهر می شود و رحم، واژن، فرج، وکلیتوریس بزرگ می شود. شروع قاعدگی در چرخه رشد نسبتا دیرتر است. معمولا در سن 13 سالگی است و البته در افراد مختلف فرق می کند. معمولا تا یک سال بعد از قاعدگی احتمال باروری وجود ندارد. تغییرات سریع جسمانی دوران بلوغ باعث می شود که نوجوان به دشواری بتواند به یک احساس ثبات درونی دست یابد، و زمان لازم است تا نوجوان این تغییرات را به صورت یک احساس هویت فردی انسجام دهد. از نظر یک دختر نوجوان قاعدگی نشانه بلوغ جنسی وزن شدن است. از آنجا که ممکن است واکنش های دختران نوجوان به قاعدگی به طور گسترده ای عمومیت پیدا کند، این موضوع اهمیت اساسی دارد که اولین تجارب آنان با قاعدگی تا جای ممکن مطلوب باشد.
بلوغ جسمانی در نوجوانان
مقدمه:
واژه نوجوان و بلوغ به گروه سنی 19-10 سال اطلاق می گردد و در واقع نوجوانی مرحله بلوغ جسمانی، روانی، اجتماعی و گذراز مرحله کودکی به بزرگسالی است که بلوغ جسمانی زودتر از بلوغ روانی و اجتماعی رخ می دهد و همزمان با شروع زندگی باروری، تواناییهای ذهنی و قابلیت های شناختی و عاطفی آنها شکل می گیرد
رشد جسمانی: رشد جسمانی در مراحل اولیه بلوغ به میزان بالایی می رسد و شامل مرحله ای است که از آن به
عنوان جهش بلوغ نام برده می شود. در این مرحله افزایش فوق العاده ای در قد، وزن و رشد عضلانی بوجود می آید، لگن دختران به تدریج پهن میشود. رشد جسمی در دختران شامل رشد طولی استخوانهای بلند که تقریبا در سن 18 سالگی و رشد توده استخوانی حداکثر تا سن 20 سالگی کامل می گردد. بلوغ بیولوژیکی یا جنسی در دوران اولیه نوجوانی تحت تاثیر هورمونها آغاز می شود که از تغییرات بارز آن ظهور علائم ثانویه جنسی شامل رشد موهای زیر بغل و ناحیه شرمگاهی می باشد.
همچنین اندازه اندامهای تناسلی و پستانها در مراحل اولیه نوجوانی افزایش می یابد، شروع قاعدگی در دختران بین سنین 18-9 سالگی رخ می دهد که می تواند در اثر کمبودهای تغذیه ای به تأخیر افتد، همچنین پدیده دیگری به نام آکنه یا جوش های غرور جوانی در اثر این تغییرات هورمونی پیش می آید که نبایستی دستکاری شوند و با صابون مخصوص شسته شود .
دختران باید بدانند که اگر قاعدگی آنها نامنظم است یا عقب می افتد، درد، خونریزی بسیار شدید و یا کم دارند و یا اگر اولین قاعدگی آنها تا سن 18 سالگی صورت نگیرد، در صورت عدم سوء تغذیه آشکار باید به پزشک مراجعه نمایند. انقباضات شدید شکمی و علائم پیش از قاعدگی نیاز به مشاوره پزشکی دارد
مشکلات تغذیه ای : نوجوانی دوران رشد سریع جسمانی و افزایش نیازهای تغذیه ای به منظور افزایش توده عضلانی بدن و ذخیره سازی مواد غذایی در بدن می باشد. میزان نیاز دختران نوجوان به آهن در این سنین بلوغ 10 درصد بیش تر از پسران است که علت آن خونریزی دوران قاعدگی است و دختران بایستی به ازای روزهای قاعدگی (یعنی 7 روز) یا هفته ای یکبار قرص آهن مصرف نمایند
کمبودهای تغذیه ای که از مصرف ناکافی موادغذایی (کمتر از نیاز غذایی روزانه) که در دراز مدت ناشی می شود.
• کمبودهای خاص مانند کم خونی فقر آهن و کمبود ویتامین آ و ید
• کمبودهای خاص مانند کم خونی فقر آهن و کمبود ویتامین آ و ید.
• پرخوری (سوء تغذیه ناشی از پرخوری) مصرف نامتعادل و مقدار بیش از حد مواد غذایی مانند نشاسته، شکر و چربی در دراز مدت ناشی می شود و از تظاهرات شایع آن چاقی می باشد.
پوسیدگی دندان، مشکل بهداشتی در ارتباط با مصرف بیش از حد مواد شیرین مانند آب نبات، شکلات، بستنی ، کیک و نوشابه های شیرین به همراه غذا یا میان وعده های غذایی می باشد. بنابراین باید نیازهای تغذیه ای افزایش یافته در نوجوان، شناسایی و عادات غذایی ذکر شده رعایت شود
• داشتن رژیم غذایی کامل و غنی (شامل حبوبات، غلات، شیر، گوشت و سبزیجات)
• کنترل پرخوری
• کاهش دریافت شیرینی جات و میان وعده های غذایی
• انجام ورزش منظم
• کنترل بیماریهای انگلی
• کنترل کمبود مواد موجود در محیط مانند فلوراید وید
اصول و شیوه زندگی سالم نوجوان:
پیشگیری از بیماریها از طریق بهداشت فردی، بهداشت آب و مواد غذایی، واکسیناسیون، پیشگیری از مصرف خودسرانه دارو، تشخیص زودرس و درمان بموقع بیماریها، عدم استعمال سیگار، عدم مصرف الکل و مواد مخدر،انجام فعالیتهای جسمانی و ورزش ، خواب منظم ، رعایت رژیم غذایی مناسب
انــرژی هســتهای
انــرژی هســتهای (به انگلیسی: Nuclear Energy)، انرژی گرمایی آزاد شده حاصل از شکافت اتم اورانیوم است که از آن برای تولید بخار آب و گرداندن توربینهای تولید برق استفاده مـیشود. اورانیوم معدنی، طــی فرآیندی در تأسیسات فرآوری باید به گاز هگزافلوراید یا uf6 تبـدیل شود ، و سپس با تـزریق به شبکهای از سانتریفیوژها غنی شده و سپس قابل استفاده است. البته فقط اورانیم نیـست که با آن می توان انرژی هستهای تولید کرد. مثلاَ از پولوتونیم یا دیگر رادیواکتیو ها نیز می توان انرژی هستهای تولید نمود. این انرژی در دسته انرژیهای نیمهپاک و غیرقابل تجدید تقسیم بندی میشود. به این دلیل نیمه پاک که زباله هـا و پـس ماندهای آن هزاران سال در محیط زیست باقی مانده و برای سلامت موجودات زنده بسیار خطرناک هستند. با وجود این پس از مقایسه آمـاری بین خطـرات همه انواع انرژی، انـرژی هستهای جزو بهترین گـزینه های موجـود بشمار میآید. لازم به ذکر است انرژی هسته ای به تمامی انرژی های دیگر قابل تبدیل است ولی هیچ انرژی به انرژی هسته ای تبدیل نمی شود.
خـواص مـــواد
اکثر مواد موجود در طبیعت پارا الکتریک هستند یعنی با وجود اینکه در آنها دو قطبیهای واقعی وجود ندارد، میتوان آنها را با اعمال یک میدان الکتریکی خارجی، دوقطبی کرد
فروالکتریسیته خاصیتی در مواد است که باعث میشود در سطح سلول واحد، به علت چینش منظم اتم/مولکولها، دوقطبیهای الکتریکی دائمی به وجود بیاید
به هر مادهای که جریان الکتریسیته را به خوبی از خود عبور دهد، رسانا یا هادی میگویند.
مواد از لحاظ خاصیتشان در یک مدار الکتریکی (اعمال جریان) به دستههای زیر تقسیم میشوند:
رسانای الکتریکی
رساناهای متداول از سیم مسی تقریباً خالص و دارای انعطاف قابل قبول یا از آلومینیوم یا آلیاژهای مخصوص ساخته میشوند. سطح مقطع رساناها با توجه به مقدار جریان عبوری و نوع کاربرد در اندازهای گوناگون و شکلهای متفاوت درست میشود. اگر اتمی در لایه? آخر خود ? یا ? الکترون داشته باشد آن رسانا خواهد بود
نارسانا
به هر مادهای که جریان الکتریسیته را از خود عبور ندهد، نارسانا میگویند
نیمهرسانا
نیمهرسانا یا نیمه هادی عنصر یا مادهای که در حالت عادی عایق باشد ولی با افزودن مقداری ناخالصی قابلیت هدایت الکتریکی را پیدا کند نیمه رسانا میگویند(منظور از ناخالصی عنصر یا عناصر دیگری است غیر از عنصر اصلی یا پایه برفرض مثال اگر عنصر پایه سلیسیوم باشد ناخالصی میتواند آلومنیوم یا فسفر باشد). ومقاومت آن بین رساناها و نارساناهاست. از نیمه رساناها برای ساخت قطعاتی نظیر دیود و ترانزیستور و ... استفاده میشود. ظهور نیمه رسانا ها در علم الکترونیک انقلاب عظیمی را در این علم ایجاد کرده که اختراع رایانه یکی از دستاوردهای این انقلاب است.
از عناصر نیمه رسانا میتوان به سلیسیوم و ژرمانیوم که پایههای الکترونیک هستند نام برد. سلیسیوم در حالت عادی نارسانا است و در جدول تناوبی در گروه چهار اصلی و زیر کربن قرار دارد و دارای چهار ظرفیت میباشد یعنی چهار الکترون در اخرین باند خود دارد.حال اگر یکی از عناصر گروه مجاور را به سلیسیوم بیافزاییم باعث میشویم که سلیسیوم قابلت رسانایی پیدا کند.اگر عنصر اضافه شده از گروه سوم اصلی باشد مثلا آلومینیوم انگاه ماده بدست آمده نیمه هادی نوع پی P یا (+) میشود و اگر عنصر اضافه شده از گروه پنج اصلی باشد مثلا فسفر انگاه ماده بدست امده نیمه هادی نوع ان N یا (-) میشود
خواص مکانیکی شامل سختی، استحکام، مدول الاستیسیته و چقرمگی شکست، رفتار خستگی و خزشی خواصی هستند که تعیین کننده? رفتار مواد در برابر نیروهای وارده هستند.
این خواص پیش از آنکه یک قطعه مورد استفاده قرار گیرد، بایستی به طور کامل بررسی شوند. چنانچه قطعه مورد نظر در جایی بکار رود که تحت تنشهای مکانیکی باشد، به ترتیب در تنشهای دورهای و در درجه حرارتهای بالا در دو مورد اخیر، مورد بررسی قرار میگیرند. پس از بررسی خواص مکانیکی قطعه از طریق انجام آزمایشات مربوطه و بدستآمدن نتایج، مناسب بودن قطعه برای کاربرد مورد نظر مشخص میگردد. چنانچه خواص مکانیکی قطعهای با شکل و ترکیب مشخص مطابق با مقادیر مطلوب نباشد، به کمک تغییر در ترکیب ماده و به روشهای مختلفی مانند مکانیزمهای استحکامدهی میتوان به مقدار مطلوب دست پیدا نمود.
رفتاری که مواد مختلف در مقابل پرتوهای نور مرئی از خود نشان میدهند به عنوان خواص نوری مواد شناخته میشود.
خواص نوری مواد شامل جذب نور، شفافیت، رنگ، ضریب شکست و فسفرسانس میشود
***
فُسفُرسانس از جمله خواص فیزیکی برخی مواد شیمیایی از قبیل فسفر ، باریم سولفید و کلسیم سولفید است. این مواد نور با طول موج معینی را جذب کرده ، آن را به صورت تابش با طول موج بلندتر نشر میکنند.
آهن ربای دائم
ولین آهنرباهای دائم از صخرههای طبیعی به نام لودستون بدست آمدند. این سنگها برای اولین بار،???? سال پیش توسط چینیها و سپس توسط یونانیها مطالعه شدند. یونانیها اولین بار آهنربا را از منطقه? Magnetes بدست آوردند که امروزه آهنرباها به این نام، شناخته میشوند. از آن دوران تا به امروز، خواص مواد مغناطیسی بهینه شده و آهنرباهای دائم امروزی صدها برابر قویتر از آهنرباهای پیشین هستند
امروزه چهار خانواده? بزرگ از مواد مغناطیسی دائم، بطور تجاری کاربرد دارند. این مواد از فریتها که انرژی پایینی دارند تا آهنرباهای خاکی نادر که انرژی بالایی دارند، متغیرند. دمای کارکرد، محدودیت اندازه و وزن، مسائل زیست محیطی و انرژی مغناطیسی از جمله عواملی است که بر انتخاب یک ماده? مغناطیسی تاثیر میگذارند
کاربرد ترمودینامیک برای مطالعه? جامدات (خصوصاً جامدات کریستالی) را ترمودینامیک مواد یا ترمودینامیک جامدات مینامند که یک ابزار کمی قدرتمند برای بررسی خواص مهم مواد است.
به عنوان مثال با کمک ترمودینامیک بدون الزام به دانستن جزئیات اتمی کریستالها میتوان ساختار آنها را کنترل کرد. در این حالت نیازی به هیچگونه پیشبینی مدل خاصی برای اتمها نیست و با استفاده از سه قانون ترمودینامیک و بکارگیری روشهای ریاضیاتی میتوان اکثر خواص ماکروسکوپیک را محاسبه کرد.
البته کاربرد ترمودینامیک کلاسیک برای مقاصد ترمودینامیک مواد ناکافی است. زیرا به دلیل عمومیت و سادگی ترمودینامیک کلاسیک، هیچ اطلاعاتی در مورد جزئیات روابط بین اتمها و نابجاییها در کریستال نمیتوان بدست آورد. برای بدست آوردن چنین اطلاعاتی باید از مکانیک آماری (ترمودینامیک آماری) استفاده کرد.
قــمـــر
قمر یا ماه در ستارهشناسی به جسمی آسمانی گفته میشود که گرد جسم آسمانی بزرگتری (سیاره) بگردد. ماه با این تعریف قمر زمین است. سیارات دیگر منظومه شمسی هم اقماری دارند. در زبان فارسی گاه «ماه» هم به این مفهوم به کار میرود. اما عمدتاً نام ماه، برای قمر زمین در نظر گرفته میشود.
بیشترین اقمار در منظومه شمسی متعلق به سیارات گازی است. بهرام دو قمر به نامهای فوبوس و دیموس دارد.
?? قمر تاکنون برای کیوان شناسایی شدهاند، که ?? قمر از زمین و هفت قمر دیگر بهوسیله کاوشگرهای فضایی کشف شدهاند. قمرهای کوچک کیوان به شکل سیب زمینی بوده و شکلهای نامنظمی دارند. احتمال میرود که قمرهای کوچکتر دیگری نیز کشف شوند. سطح بسیاری از قمرها پوشیده از گودالهای شهابسنگی است. در سطح میماس، یکی از قمرهای کوچک کیوان، گودالی بزرگی به نام هرشل وجود دارد که ??? کیلومتر (?? مایل) وسعت داشته و یک سوم این قمر را پوشانده است.
کیوان دارای بیشترین قمر در بین سیارات منظومه شمسی است. دانشمند هلندی، کریستین هوینگس (?? – ????)، در سال ???? اولین قمر زحل را کشف کرد. تیتان از لحاظ بزرگی دومین ماهک و یکی از سه ماهکی است که در منظومه شمسی دارای جو هستند. احتمال میرود که قسمت اعظم آن از سنگ و بقیه از یخ تشکیل شده باشد. جوی که دائما سطح تیتان را پوشانده است، حاوی نیتروژن و سایر مواد شیمیایی است.
تیتان به مانند ستارهای کوچک از قدر ??? گرد کیوان میگردد، تیتان را میتوان به آسانی با یک اختربین (تلسکوپ) کوچک ? اینچی رصد کرد. تیتان هر ?? روز یک بار گرد کیوان میگردد و برای یافتن آن کافی است اختربین (تلسکوپ) را به سمت کیوان نشانه روید و در فاصله ? دقیقه قوسی این سیاره به دنباله ستارهای از قدر ??? باشید.
اختر شناسان به تازگی قمر جدیدی از سیاره زحل را شناسایی کردهاند که بسیار کوچک است (حدودآ ? کیلومتر). در این صورت تعداد قمرهای زحل به ?? قمر تغییر میکند.
حلقههای کیوان
حلقهها یا کمربندهای کیوان در فاصله ????? کیلومتری آن جای گرفتهاند. حلقههای کیوان از تکههای یخ و همچنین تکههای سنگ و غبار تشکیل شدهاند برخی به اندازه یک غبار ریز و برخی به اندازه یک خانه. حلقههای کیوان پهن هستند ولی بسیار تخت و نازک. پهنای آنها ??? هزار کیلومتر است اما کلفتی آنها تنها یک کیلومتر است. بنابراین هنگامیکه از پهلو به کیوان بنگریم حلقهها تیغه باریکی میشوند و دیده نمیشوند. مشتری و نپتون و اورانوس هم حلقه دارند اما حلقه کیوان از همه بهتر دیده میشود. به باور
دانشمندان دلیل درخشانتر بودن حلقههای کیوان تازه تر بودن و جوانتر بودن آن هاست. آنها میانگارند که این حلقهها در پی نزدیک شدن یک ماهک (قمر) به کیوان و فروپاشی آن ماهک در اثر گرانش کیوان پدید آمده اند. حلقههای کیوان به ترتیبی که کشف شدهاند با حروف الفبا نامگذاری شده اند. ای، بی، سی، دی، ای، اف و جی A B C D E F G در میان حلقهها سه شکاف وجود دارد به نامهای انکه Encke،کیلر Keeler و مکسول Maxwell. و یک بازه بزرگ به نام شکاف کاسینی. شکاف کاسینی ???? کیلومتر پهنا دارد.
نخستین کسی که به حلقه رازآمیز پیرامون کیوان علاقمند شد و آن را کشف کرد گالیله بود. او در سال ???? به این موضوع پی برد و در آغاز بر این باور بود که این حلقه از جنس جامد میباشد. اما امروزه ثابت شده است که این حلقه از قطعات آب یخ زده تشکیل شده است که برخی از آنها در اندازههای یک خودروی معمولی میباشند. مجموع گرانش (جاذبه) کیوان و گرانش ماهکهای آن حالتی را پدید میآورند که این قطعات همواره بصورت حلقههای نازک به دور این سیاره به نظر ثابت ایستاده اند.
مشتری حداقل دارای ?? ماه است که ?? ماه آن قطری بیش از ?? کیلومتر دارند. چهار ماه از بزرگترین قمرهای مشتری به ترتیب فاصله از این سیاره عبارتند از: آیو، اروپا، گانیمد و کالیستو. این چهار ماهک را قمرهای گالیلهای مینامند زیرا ستارهشناس ایتالیایی گالیله آنها را در سال ???? به وسیله اولین
تلسکوپ کشف کرد. آیو دارای آتشفشانهای فعال بسیاری میباشد. هر فوران گازی آن دارای گوگرد میباشد. رنگ زرد نارنجی سطح آیو احتمالا از مقدار بسیار زیاد گوگرد جامد که در سطح سیاره انباشته شده میباشد. اروپا کوچکترین ماه گالیلهای میباشد با قطری برابر با ? هزار و ??? کیلومتر. اروپا دارای سطحی از یخ صاف و ترک خورده میباشد.
بزرگترین ماه گالیلهای گانیمد با قطری برابر با ???? کیلومتر است. گانیمد بزرگتر از سیاره عطارد میباشد. کالیستو با قطری برابر با ???? کیلومتر اندکی کوچکتر از تیر میباشد. به نظر میآید کالیستو و گانیمند از یخ و اندکی مواد سنگی ساخته شده باشند. هر دوماهک دارای دهانههای بسیاری میباشند. بقیه ماهکهای مشتری بسیار کوجکتر از ماهکهای گالیلهای هستند. امالیتا و هیمالایا دو ماهک بزرگ بعدی میباشند. امالیتا به شکل سیب زمینی میباشد با قطری برابر با ??? کیلومتر. قطر هیمالیا برابر با ??? کیلومتر میباشد. بیشتر ماههای باقیمانده مشتری با تلسکوپهای بزرگ زمینی کشف شدهاند. دانشمندان متیس و اداریستا را در سال ???? با مطالعه عکسهائی که فضاپیمای ویجر گرفته بود کشف کردند.